50 anos de abril

“No 25 de abril eu estava cá em Lisboa, com o meu filho mais velho que tinha un aninho. Foi espetacular”. Deste xeito comeza o relato da miña –da nosa– moi cara amiga Graça cando lle pregunto, cincuenta anos máis tarde, respecto da súa particular lembranza arredor do acontecido naquela data senlleira. E cóntame, entón, que, por causa do cuidado do cativo, o certo é que ela non saíu moito á rúa durante esa mesma xornada: algo que si fixo o pai do rapaciño, quen si andou “por todo o lado onde havia barulho (e depois vinha contar)”. Con todo, e para a fin da mesma, a parella, en compañía doutros familiares e amigos –os seus, singularmente o pai, formaban parte da “Oposição” histórica ao salazarismo– achegouse ás rúas da Baixa para contemplaren os tanques, “coisa linda de se ver ao tempo que estranha.” E significa aínda Graça como uns días máis tarde foi acudir tamén –e co miúdo no colo– á enorme manifestación do 1º de Maio. Para ela, tratouse dun “dos dias mais felizes da vida de muita gente (eu incluída); un ambiente de alegria genuína (e com muita calor nesse ano).”

Alén da nosa amiga e da súa familia, manteño/mantemos unha relación de afecto con outras boas xentes da outra beira do Miño/Minho que contan con idade dabondo como para gardaren cumprida memoria do 25 de abril de 1974 e aínda de todo aquilo que foi suceder nos meses e anos que seguiron. Do mesmo xeito, teño escoitado así mesmo relatos por parte de persoas de diversa militancia ideolóxico-política a presentaren diferentes –cando non até diverxentes– interpretacións en relación con todo o acontecido. Para ben ou para mal, e como non podía ser doutra maneira, todos eles/as veñen coincidir en que a “revolução dos cravos” conforma un antes e un despois non só na perspectiva xeral dos destinos de Portugal senón no propio transcorrer da súa propia peripecia vital.

No percorrer do tempo, somos quen de reconstruír –ou, polo menos, de intentar semellante proceso–, de axeitarmos amodo as pezas que viñeron compoñer o puzzle. Desa maneira, tórnase visible que, en realidade, a sorte da ditadura estaba botada xa desde algúns anos atrás. En efecto, o “milagre económico portugués” a fins dos anos 60 e inicios dos 70 –con taxas de crecemento anual do 5% ou máis, co abrollar da industria petroquímica e naval, coa presenza de inversores estranxeiros e a instalación das multinacionais–, e tal e como foi acontecer noutros ámbitos mediterráneos, “esixía” un proceso de liberación democrática. Non obstante, é ben posible que este se fose dilatar aínda ou, desde logo, que se viñese efectuar noutros termos de non mediar unha crise psico-política, consecuencia directa dunha guerra colonial imposible.

“Malia todos os pesares, aquel 25 de abril constituíu unha experiencia única: ‘Já ninguém ma tira!’”

Agora ben; e deixando a un lado a figura, e mais os seguidores, do xeneral António de Spínola: certamente, unha personaxe demodé en calquera aspecto, co seu monóculo, luvas e fusta, tal semella, malia episodios que aínda xorden nebulosos na ollada actual –sobre todo aqueles que tiveron lugar durante o “Processo revolucionário em curso”–, que no desenvolver do 25-A cabían dúas probabilidades que, máis cedo ou máis tarde, tiñan de ser resultar encontradas: dunha banda, os liberais e social-demócratas, firmes partidarios de ancorar Portugal dentro do conxunto da Unión Europea –daquela o “Mercado Común”– e, nin que dicir ten, continuando a formar parte sempre da OTAN. Doutra, velaí os inclinados a converter o país, antes ou despois, nun estado plenamente socialista. En fin, cabe engadir asemade que, para alén diso, ningún dos dous bloques deviña compacto ao certo, especialmente, no tocante á esquerda: a URSS, Cuba, China… o modelo a seguir non se deseñaba idéntico. Melo Antunes, Ramalho Eanes, Sá Carneiro, Mário Soares, Álvaro Cunhal, Vasco Gonçalves, Costa Martins, Otelo Saraiva de Carvalho…: todos eles, en efecto, foron coincidir en abril; porén, nin todos viñan coincidir en cal clase de abril.

Estudante universitario –e entrado en idade militar– naquel abril do 74, aínda demorei algún tempo en poder cruzar a fronteira e pasear as rúas de Lisboa. Non obstante, gardo nas meimiñas a ollada dos ledos abraios,o latexo acelerado nas calores dun verán que se me antollaba/que se nos antollaba preñado de horizontes libres.

“Mandadores de alta finança/ fazem tudo andar p’ra tras./Dizem que o mundo só anda/tendo à frente um capataz”, foi cantar José Afonso. Secasí, conclúe Graça a pequena memoria, a pesar de todos os pesares, aquel 25 de abril si constituíu para ela –para toda unha xeración– “uma experiência irrepetível; ó Moncho: já ninguém ma tira!”.

Suscríbete para seguir leyendo